«Κλείσε επιτέλους το κινητό σου». Το έχουμε σκεφτεί χιλιάδες φορές. Η τεχνολογία είναι ίσως το πιο ισχυρό status quo της ζωής μας αυτή τη στιγμή και τα smartphones η πιο «δημοκρατική» φωνή της - όλοι έχουμε τουλάχιστον από ένα.
Εν τω μεταξύ, και μόνο η παρουσία του τηλεφώνου πάνω στο τραπέζι μίας συντροφιάς – ακόμα κι αν το κινητό είναι κλειστό – κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται περισσότερο αποσυνδεδεμένοι και διατηρεί τις συζητήσεις επιφανειακές, επικεντρωμένες σε απλά, αντισυμβατικά θέματα, χωρίς καμία φοβερή συνέπεια σε περίπτωση διακοπής τους. (Andrew K. Przybylski, Netta Weinstein, Essex University).
Η δύναμη των smartphones δε θα μπορούσε να επηρεάζει λιγότερο τις σχέσεις γονιών και παιδιών. Τα αποτελέσματα της έρευνας “Technoference: διαχρονικές συσχετίσεις μεταξύ της γονικής χρήσης τεχνολογίας, του στρες των γονέων και των προβλημάτων συμπεριφοράς των παιδιών ” των McDaniel και Radesky (https://www.nature.com/articles/s41390-018-0052-6) δεν εκπλήσσουν: Οι γονείς που περνούν πολλή ώρα πάνω από το κινητό τους κατά τη διάρκεια των οικογενειακών δραστηριοτήτων - όπως το φαγητό, το παιχνίδι και την ώρα της χαλάρωσης πριν τον ύπνο - πληγώνουν τη σχέση με τα παιδιά τους σε βάθος χρόνου. Βραχυπρόθεσμα εντείνουν την κακή τους συμπεριφορά.
Πόσο στενή «σχέση» έχουμε με το κινητό μας στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε το κινητό μας πολύ. Κυρίως για ανταλλαγή μηνυμάτων και περιήγηση στα social media, ανεξάρτητα από τις ώρες που ξοδεύουμε γι’ αυτά μέσα στη μέρα, μέσω άλλων συσκευών. Συγκεκριμένα:
- 74% των Ελλήνων διαβάζει τα mail του, πλοηγείται στα social media και στέλνει μηνύματα από το κινητό του πριν πάει για ύπνο.
- 58% κοιτάζει το smartphone του αμέσως μόλις ξυπνήσει.
- 54% των Ελλήνων χρησιμοποιεί smartphone αρκετές φορές σε μία ώρα.
- 27% χρησιμοποιεί smartphone ενεργά για 3-4 ώρες τη μέρα, ανεξάρτητα από τη χρήση υπολογιστή.
- 37% παίρνει το κινητό του στο μπάνιο και μάλιστα το 25% το έχει μαζί του ακόμα και όταν κάνει μπάνιο
- 18% το χρησιμοποιεί στο παιδικό δωμάτιο και 41% στην κουζίνα.
(Πηγή: «Smart (phone) Relationships» της Huawei Consumer Business Group)
Κανένας γονιός δεν βλάπτει το παιδί του ηθελημένα, ούτε φταίει για την ανάγκη του να καταφεύγει πολύ στο κινητό. Απλά προϋπάρχουν οι αιτίες που καθιστούν ανακούφιση την προσφυγή στο κινητό.
Γιατί πληγώνουμε τα παιδιά μας;
Όπως πολλές εξαρτήσεις, έτσι και ο εθισμός με το διαδίκτυο αποδίδεται στην έλλειψη ντοπαμίνης, το νευροδιαβιβαστή που συνδέεται με τα κέντρα ανταμοιβής και ευχαρίστησης του εγκεφάλου. Κάθε φορά που λαμβάνουμε μια τηλεφωνική ειδοποίηση στα τηλέφωνά μας, οι εγκέφαλοί μας ενδέχεται να απελευθερώσουν ντοπαμίνη.
"Ακούς τον ήχο του μηνύματος, ο εγκέφαλος αντιδρά και ενθουσιάζεσαι. Όλο αυτό είναι διεγερτικό. Γι 'αυτό όλοι αγαπάνε το smartphone τους και αντιδρούν σπασμωδικά όταν κάποιος τους το πάρει», λέει η κλινική ψυχολόγος Catherine Steiner-Adair, συγγραφέας του βιβλίου " The Big Disconnect: Προστατεύοντας τις σχέσεις της παιδικής και οικογενειακής ζωής στην ψηφιακή εποχή».
Είναι κατανοητό λοιπόν, γιατί πολλοί γονείς καταφεύγουν στο τηλέφωνό τους για να αποδράσουν από το στρες που τους δημιουργεί ένα παιδί με ζόρικη συμπεριφορά. Σ’ αυτό το συμπέρασμα έφτασαν οι ερευνητές McDaniel και Radesky, από το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Illinois και την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Michigan αντίστοιχα, αφού ζήτησαν σε 172 οικογένειες, με ένα παιδί από 5 ετών και κάτω, να απαντήσουν πόσο συχνά ελέγχουν τα τηλέφωνά τους ενώ είναι μαζί με τα παιδιά τους και πόσο συχνά τα παιδιά τους αντιδρούν. Οι γονείς υπέδειξαν ακόμα τα δικά τους επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, το βαθμό της υποστήριξη που πιστεύουν ότι έχουν από το σύντροφό τους, αλλά και πόσο πολύ τα ίδια τα παιδιά τους χρησιμοποιούν τεχνολογία. (https://www.nature.com/articles/s41390-018-0052-6).
Τι βιώνουν τα παιδιά;
Σε πολλές περιπτώσεις, η έντονη συμπεριφορά των παιδιών κάνει τους γονείς να αναζητούν αποφόρτιση στην τεχνολογία. Όταν όμως ο γονιός στρέφει την προσοχή του αλλού και όχι στο παιδί, το πιθανότερο είναι το παιδί να αντιδράσει ακόμα πιο άσχημα. Έτσι η προσφυγή στον φαινομενικά ανακουφιστικό κόσμο της τεχνολογίας, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που επιτείνει το πρόβλημα.
"Ξέρω πως όταν εγώ η ίδια ετοιμάζω ένα επαγγελματικό email και ο γιος μου φωνάζει για την προσοχή μου, ενοχλούμαι πολύ από τη αυτού του είδους τη διακοπή του ειρμού μου. Αυτές οι συσκευές περιέχουν ένα τέτοιο βάθος πληροφοριών που καταναλώνουν πολλούς από τους γνωστικούς πόρους μας, όταν τις χρησιμοποιούμε", λέει η ερευνήτρια Jenny Radesky. Σε προηγούμενη έρευνά της, ανακάλυψε πως οι γονείς που είναι περισσότερο απορροφημένοι στο κινητό τους, είναι περισσότερο πιθανό να έχουν σκληρή ανταπόκριση στα παιδιά τους, είτε σωματικά είτε με φωνές.
"Έχω ακούσει τόσες πολλές ιστορίες για το πώς ένας γονέας διακόπτει μία σημαντική κουβέντα με το παιδί, λόγω του τηλεφώνου. Οι γονείς αποσυνδέονται εντελώς από την ιδιαίτερη στιγμή με το παιδί τους. Όπως είναι ενοχλητικό για τους ενήλικες, έτσι είναι ενοχλητικό για τα παιδιά", συμπληρώνει η κλινική ψυχολόγος Catherine Steiner-Adair.
Όμως η κακή επικοινωνία με το παιδί επιτείνει την αίσθηση κούρασης που βιώνει ο γονέας σήμερα. Όσο περισσότερη η κούραση, τόσο περισσότερο οι γονείς εξωθούνται στην παραμέληση των παιδιών. Οι συνέπειες μπορούν να γίνουν πολύ έντονες με αναστρέψιμες, στην εφηβεία.
Ας έρθουμε πιο κοντά με τα παιδιά!
Οι καινοτομίες στην τεχνολογία τρέχουν τόσο γρήγορα που πάντα θα ξεπερνούν την ικανότητα των ερευνητών να μελετήσουν τα αποτελέσματά τους. Ωστόσο οι κλινικοί γιατροί βοηθούν τις οικογένειες να αδράξουν τις ευκαιρίες και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που συνοδεύουν τη χρήση των σημερινών τεχνολογιών. Ενώ τα παιδιά δεν χρειάζονται αποκλειστικά και στο 100% τους γονείς τους για να έχουν υγιή κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη, ωστόσο ο ρόλος τους παραμένει καθοριστικός.
1. Δώστε τους το χρόνο σας
Σε αυτό το πλαίσιο, η Catherine Steiner-Adair προτρέπει τους γονείς να ξυπνούν 30 λεπτά νωρίτερα για να ελέγξουν τα email τους και να ολοκληρώσουν τα καθημερινά τους καθήκοντα πριν ξυπνήσουν τα παιδιά.
Πρέπει να διατηρούμε τα γεύματα, την ώρα της οδήγησης και το χουζούρι πριν τον ύπνο στο κρεβάτι, χωρίς τεχνολογία!
«Συνομιλήστε με τα παιδιά και την οικογένειά σας για όσα κάνατε μέσα στην ημέρα σας ή απλά καθίστε ήρεμοι για να ονειροπολήσετε. Η ονειροπόληση μπορεί να αποβεί δημιουργική, χαλαρωτική και να ενθαρρύνει τη συνθετική ικανότητα των παιδιών», εξηγεί η Steiner-Adair.
2. Εξηγήστε τους
Η κλινική ψυχολόγος παροτρύνει ακόμα τους γονείς να εξηγούν στα παιδιά τι κάνουν με τα τηλέφωνά τους. «Αν καταλαβαίνουν τι κάνετε, δεν νιώθουν απομονωμένα», επισημαίνει. « Το παιδί δεν έχει ιδέα τι κάνετε όταν κοιτάζετε το τηλέφωνό σας - είτε κλείνετε ραντεβού για έναν γιατρό, είτε ψωνίζετε. Είναι καλή ιδέα να τους πείτε "Στην πραγματικότητα, αγάπη μου, κάνω κάτι για σένα και για εμένα τώρα. " Αυτό μπορεί να τα βοηθήσει να αισθανθούν καλύτερα», συμπληρώνει.
3. Δημιουργήστε ένα τελετουργικό
Καθιερώστε μία μέρα την εβδομάδα που θα την περνάτε ολόκληρη, χωρίς τη χρήση καθόλου τεχνολογίας. Αν και φαντάζει σχεδόν απίθανο, τελικά είναι απελευθερωτικό. Τα παιδιά μπορούν να βγουν περισσότερο έξω, οι γονείς να κάνουν πραγματικά ξέγνοιαστες βόλτες και οι οικογένειες να απολαύσουν πράγματα που έχουν βγει από τις ζωές μας, επειδή τα iPhones κατέκτησαν το χρόνο τους.
4. Αφήστε τα να βαρεθούν – κάνει καλό!
"Τα παιδιά πρέπει να βαριούνται κάποιες φορές. Η πλήξη τους είναι η φαντασία τους που τα καλεί σε μία ενδοσκόπηση για να την αξιοποιήσουν δημιουργικά. Μία στιγμή πλήξης δεν πρέπει να στρέφει τα παιδιά στο κινητό" λέει η Δρ Sherry Turkle, Καθηγήτρια Κοινωνικών Επιστημών και Τεχνολογίας στο πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης. Στο βιβλίο της «Reclaiming Conversation: Η δύναμη της συζήτησης στην Ψηφιακή Εποχή» εστιάζει στη σημασία του να κλείνουν οι γονείς το κινητό για να καθοδηγήσουν με το προσωπικό του παράδειγμα προς μίμηση τα παιδιά στην πνευματική αντίληψη της απόλαυσης της μοναχικότητας.
Γιατί ειδικά τα κινητά έχουν τόσο ισχυρή επίδραση πάνω μας;
Η απάντηση βρίσκεται στη διάδραση. Η οποία όμως, αν και πιο απαιτητική, μπορεί να γίνει απείρως καλύτερη, απολαυστικότερη και γεμάτη ανταμοιβές όταν γίνεται ζωντανά μαζί με τα παιδιά μας!
www.interamerican.gr
